Khi nói về rượu vang, chúng ta thường nhắc đến các giống nho như Cabernet Sauvignon hay Pinot Noir. Tương tự, trong thế giới cà phê, mỗi giống Arabica cũng mang trong mình một "DNA" hương vị riêng biệt, một câu chuyện về nguồn gốc và hành trình phát triển. Hiểu về các giống cà phê không chỉ là kiến thức của chuyên gia, mà còn là một cách để chúng ta trân trọng hơn sự phức hợp và tinh tế trong chính tách cà phê mình đang uống.
Hầu hết các giống Arabica mà chúng ta biết ngày nay đều có nguồn gốc từ hai "ông tổ" huyền thoại: Typica và Bourbon. Hãy cùng FINECO khám phá cây gia phả thú vị này.
Thế Hệ Tổ Tiên: Nền Tảng Của Mọi Hương Vị
Typica - Người Tiên Phong Quý Phái
Typica là một trong những giống cà phê lâu đời và quan trọng nhất về mặt văn hóa, được xem là nền tảng cho vô số giống cà phê Arabica sau này.
-
Đặc điểm cây: Cây cao (3.5 - 4m), dáng hình nón, cành dài và mọc xiên.
-
Năng suất & Hương vị: Typica có năng suất rất thấp, khiến nó trở nên quý hiếm. Bù lại, chất lượng hương vị được đánh giá là tuyệt hảo, với vị sạch, ngọt ngào và phức hợp.
Bourbon - Người Kế Vị Năng Suất
Là một đột biến tự nhiên của Typica, Bourbon được phát hiện trên đảo Bourbon (nay là Réunion). Giống cây này là một bước tiến về mặt sản lượng.
-
Đặc điểm cây: Phân cành nhiều hơn Typica, quả nhỏ, mọc dày đặc và chín rất nhanh, dễ bị rụng khi có mưa to gió lớn.
-
Năng suất & Hương vị: Cho năng suất cao hơn Typica từ 20-30%. Về hương vị, Bourbon cũng được xếp vào hàng thượng hạng, thường có vị ngọt của caramel, hương trái cây phức hợp và độ chua (acidity) sáng rõ.
Thế Hệ Hậu Duệ Nổi Bật: Sự Cải Tiến Của Tự Nhiên và Con Người
Từ hai giống gốc, tự nhiên và con người đã tạo ra những thế hệ hậu duệ với nhiều đặc tính ưu việt hơn.
Caturra - Đột Biến Thấp Lùn Của Bourbon
Được phát hiện tại Brazil, Caturra là một đột biến tự nhiên của Bourbon, nổi bật với dáng cây thấp lùn.
-
Đặc điểm cây: Cây thấp, lõi dày, phân nhiều cành thứ cấp. Đặc điểm này giúp nông dân dễ chăm sóc và thu hoạch hơn, đồng thời có thể trồng với mật độ dày hơn.
-
Năng suất & Hương vị: Caturra có năng suất cao và chất lượng hương vị tốt, tương tự Bourbon. Tuy nhiên, nó đòi hỏi sự chăm sóc và bón phân kỹ lưỡng để duy trì năng suất.
Mundo Novo - Giống Lai Tự Nhiên Khỏe Mạnh
Là kết quả của sự lai tạo tự nhiên giữa Typica và Bourbon tại Brazil.
-
Đặc điểm cây: Cây có sức sống rất tốt, khỏe mạnh và có khả năng kháng bệnh cao.
-
Năng suất & Hương vị: Mundo Novo cho năng suất cao, nhưng thời gian quả chín muộn hơn một chút so với các giống khác. Hương vị được đánh giá là cân bằng và dễ chịu.
Catuai - Năng Suất Cao và Bền Bỉ
Đây là giống lai nhân tạo giữa Mundo Novo và Caturra, hội tụ những ưu điểm của cả hai.
-
Đặc điểm cây: Cây tương đối thấp, cành mọc sát nhau. Đặc biệt, quả của Catuai bám rất chắc vào cành, rất thích hợp cho những vùng trồng hay có gió lớn hoặc mưa nhiều.
-
Năng suất & Hương vị: Là một trong những giống có năng suất cao nhất, Catuai cũng cần được chăm sóc và bón phân đầy đủ để phát huy hết tiềm năng.
Các Giống Lai & Đột Biến Thú Vị Khác
-
Maragogype (Cà phê Voi): Một đột biến tự nhiên của Typica, nổi tiếng với kích thước hạt khổng lồ ("hạt voi"). Dù năng suất thấp, Maragogype được đánh giá cao ở một số thị trường đặc biệt nhờ hương vị độc đáo và ngoại hình ấn tượng.
-
Catimor: Là giống lai giữa Caturra (năng suất cao) và Timor Hybrid (một giống lai giữa Arabica và Robusta, có khả năng kháng bệnh gỉ sắt). Catimor cho năng suất rất cao và khả năng kháng bệnh vượt trội, thích nghi tốt với những vùng trồng thấp. Tuy nhiên, ở độ cao lớn, chất lượng hương vị của Catimor thường được cho là không tinh tế bằng các giống thuần Arabica như Bourbon hay Caturra.
-
Pache (Commum & Colis): Là những đột biến tự nhiên của Typica được tìm thấy tại Guatemala, thích nghi tốt với điều kiện canh tác tại đây và góp phần vào sự đa dạng của cà phê Trung Mỹ.
-
Blue Mountain: Một biến thể của Typica, nổi tiếng thế giới khi được trồng tại Jamaica. Giống cây này được yêu thích vì khả năng phát triển tốt ở độ cao lớn và cho ra hương vị cực kỳ cân bằng, mượt mà và không có vị đắng. Tuy nhiên, nó rất kén chọn thổ nhưỡng và khó duy trì chất lượng khi trồng ở các khu vực khác.
-
Kent: Một giống được chọn lọc từ Typica ở Ấn Độ, từng rất phổ biến vì năng suất cao và khả năng kháng bệnh gỉ sắt tốt.
Kết Luận
Mỗi cái tên - Typica, Bourbon, Caturra - không chỉ là một giống cây. Đó là một chương trong lịch sử cà phê, một câu chuyện về sự di cư, đột biến và nỗ lực không ngừng của con người để tạo ra những tách cà phê ngày một ngon hơn. Hiểu về chúng, bạn sẽ có thêm một góc nhìn mới, sâu sắc hơn về thế giới cà phê đầy màu sắc.
